SA 8000 Sosyal Sorumluluk Standardı Nedir?

SA 8000 iş yerinde toplum tarafından kabul edilebilir uygulamaları geliştirmek, sürdürmek ve uygulamak için kuruluşları cesaretlendiren denetlenebilir bir sertifikasyon standardıdır. 1997’de SAI (Social Accountibility International) Uluslararası Sosyal Sorumluluk Örgütü tarafından sendikalar, sivil toplum kuruluşları ve şirketlerden oluşan bir danışma kurulu eşliğinde geliştirilmiştir. SA 8000, sosyal uyumluluğu ölçmek amacıyla ortak bir dil ve standart yaratmak için sanayiyi ve kurumsal ilkeleri yönlendirme karmaşasını düzene sokmaktadır. Dünya üzerinde herhangi bir endüstride herhangi bir şirket için uygulanabilir olduğundan çalışma ortamlarında sosyal sorumluluğu ölçmede, karşılaştırmada ve tahkik etmede oldukça kullanışlı bir araçtır.

SA 8000 sertifikasyonu, ISO standartlarını model alan bir yönetim sistemi standardıdır. Yönetim sistemleri kriterleri; sertifikasyon gerçekleştirmek ve bunu sürdürmek isteyen kuruluşların sadece standarda uyum sağlamaktan öte bunu yönetim sistemleri ve uygulamaları ile entegre etmelerini ve standart ile uyumluluğun devam ettiğini göstermelerini gerektirir. SA 8000; ILO (International Labour Organisation) Uluslararası Çalışma Örgütü sözleşmeleri, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde belirlenen uluslararası insan hakları normlarına dayanmaktadır. Bu standart işyerlerinde sosyal sorumluluk için önemli olan sekiz alanda şirket performanslarını ölçmektedir; bunlar, çocuk işçiliği, zorla çalıştırma, sağlık ve güvenlik, örgütlenme özgürlüğü ve toplu sözleşme hakkı, ayrımcılık, disiplin uygulamaları, çalışma saatleri ve ücretlendirmedir. Ayrıca, Social Accountability International web sitesinde de belirtildiği gibi bu sekiz performans kriterine de uygunluk sağlanması gerekmektedir.

• Çocuk İşçiliği: Çocuk işçi kullanmama ve buna destek vermemek; çalışıyor durumda bulunan çocukların ıslahı için belirlenmiş politikalar ve yazılı prosedürlere uymak; böylesi çocukların okula gitmelerini sağlamak için yeterli miktarda maddi ya da diğer türde destekler sağlamak; ve genç işçilerin şartlı olarak işe alınması.

• Zorla Çalıştırma: Zorla işçi çalıştırmamak ve buna destek vermemek; mevduat gerekliliği şartı koymamak – maddi ya da diğer şekillerde; çalışanın işe devam etmesini zorunlu hale getirecek maaş, yardımlar, mülkler ya da belgelerin teslim edilmeme durumlarının yaşanmasını engellemek; çalışanların iş günü bitiminde tesislerden ayrılabilme hakkı; insan kaçakçılığına yer vermemek ve desteklememek.

• Sağlık ve Güvenlik: Güvenli ve sağlıklı bir iş ortamı sağlamak; olası mesleki kazaları önlemek; İş Güvenliği ve Sağlığını yönetmek için bir kıdemli yönetici atamak; tüm çalışanlar için İş Güvenliği ve Sağlığı üzerine bir eğitim sağlamak; işle ilgili bir yaralanma durumunda çalışanlara koruma ekipmanı ve tıbbi yardım sağlamak; anne adayları ve yeni anne olmuş kadınlar için riskleri azaltmak, ortadan kaldırmak; hijyen – tuvaletler, içme suyu, hijyenik gıda muhafazası; düzenli barınma ortamları – temiz, güvenli, temel ihtiyaçları karşılayan; ve muhtemel tehlikeleri ortadan kaldırmak için işçi hakları.

• Örgütlenme Özgürlüğü ve Toplu Sözleşme Hakkı: Topluca sendika kurma ve bunlara katılma ve sözleşme hakkına saygı duymak.

Tüm çalışanlar; kendi tercihlerine göre sendikaya katılma konusunda ve işverenleri ile birlikte sözleşme yapmakta özgürdürler. Bir şirket; toplu bir şekilde sözleşme oluşturma ve sendikalar kurma hakkına saygı duymalıdır. Aynı zamanda, işçilerin sendikalarına ya da toplu sözleşmelere müdahale etmemelidir, çalışanlarını hak ve özgürlükleri hakkında bilgilendirmelidir, yasaların hakları sınırlandırdığı noktada çalışanların temsilcilerini kendi iradeleri ile seçmelerine izin vermelidir, işçi kuruluşlarındaki çalışanlara karşı hiçbir ayrımcılık yapılmayacağını garanti etmelidir ve son olarak işyerinde temsilcilerin çalışanlarla iletişime geçebileceği bir ortam sunmalıdır.

• Ayrımcılık: Irka, ulusal ya da sosyal kökenlere, sosyal sınıflara, soya, dine, engel durumuna, cinsiyete, cinsel eğilimlere, herhangi bir sendika üyeliğine, siyasi görüşe ve yaşa bağlı bir ayrımcılık söz konusu olmamalıdır. İşe almada, ücretlendirmede, eğitim fırsatlarında, terfide, işten ayrılma ve emeklilik durumlarında da ayrımcılık olmamalıdır.

Çalışan ilkeleri ve uygulamalarına müdahale etmemek; işyerinde ve şirket tesislerinde tehditkar, dilin kötüye kullanıldığı, istismarcı, zorlayıcı davranışların yasaklanması; herhangi bir durumda hamilelik ve bekaret testi istenmemesi.

• Disiplin Uygulamaları: Tüm çalışanlara değer vermek ve saygı duymak; çalışanlara uygulanan işkencelere, zihinsel ya da fiziksel kötüye kullanımlara sıfır tolerans göstermek; sert ve acımasız davranışlara izin vermemek.

• Çalışma Saatleri: Yasalar ve endüstri standartlarına uygunluk sağlanmalıdır. Mesai içermeyen normal bir iş haftası 48 saati geçmemelidir; her art arda geçirilen 6 iş gününden sonra 1 gün ara verilmelidir (bazı istisnalarla birlikte); mesai zorunlu değil, gönüllü bir eylemdir ve haftada 12 saati geçmez.

• Ücretlendirme: Çalışanların geçimlerini sağlayabilecek bir miktarda maaş alma hakkına saygı duymak; tüm çalışanlara en az asgari ücret ödemek; temel ihtiyaçları karşılayacak, ihtiyari harcamalara yetecek miktarda maaş vermek; disiplin amaçlarına yönelik olmayan kesintiler (bazı istisnalarla birlikte); çalışanlara açıkça belirtilmiş ücretler ve yan ödemeler; uygun bir tarzda ödeme yapmak – nakit ya da çek senedi; özel tarifelerde fazla mesai ödemesi; çalışana karşı yükümlü olunan sorumluluklardan kaçmak için yapılan kısa süreli sözleşmelerin yasaklanması.

SA 8000’in amacı, ya kuruluşun kendisi tarafından ya da kuruluşun tedarikçileri, taşeronları, alt tedarikçileri tarafından işe alınmış olsun, bir kuruluşun kontrolü ve etkisinde olan ve bu kuruluş için ürün ve hizmetler sağlayan tüm çalışanları güçlendirmek ve korumak için Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, ILO (International Labour Organisation) Uluslararası Çalışma Örgütü ve diğer uluslararası insan ve işçi hakları ile ulusal çalışan yasalarına dayanan denetlenebilir, gönüllü bir standart sağlamaktır. Kuruluşların uygun ve etkili bir Yönetim Sistemi ile bu standarda uyum sağlamaları beklenmektedir.